PORTRE
Fausto Zonaro
Ünlü İtalyan ressam Fausto Zonaro, 1854 yılında İtalya’da Venedik yakınlarındaki Masi kasabasında doğdu. Bir duvar ustasının oğlu olan Fausto Zonaro, küçük yaşlarından itibaren resim sanatına ilgili ve yetenekli olduğunu gösterdi. Lendinara, Verona ve Roma’daki sanat okullarında eğitim gördü ve dönemin ünlü İtalyan ressamlarından dersler aldı. Sanat eğitimini tamamladıktan sonra önce Venedik’te ve ardından da Napoli’de kendi atölyelerini ve resim okullarını açtı. Kısa sürede şöhret kazandı ve özel şahıslar için yaptığı tabloları satarak geçimini sağlamaya başladı.
Fausto Zonaro, 1891 yılında Edmondo De Amicis’in Costantinopoli (İstanbul) adlı kitabını okuduktan sonra öğrencisi Elisabetta Pante ile birlikte Doğu’ya, Osmanlı ülkesine ve İstanbul’a gitmeye karar verdi. Aynı yıl birkaç ay arayla İstanbul’a gelen Elisabetta Pante ve Fausto Zonaro, 1892 yılında İstanbul’da evlendiler. Eşi Elisabetta Pante ile Cihangir semtine yerleşen Fausto Zonaro, kısa sürede İstanbul’un en tanınan ressamların biri haline geldi. Hem Osmanlı vatandaşlarından ve hem de İstanbul’daki yabancılardan çok sayıda resim siparişi almaya başladı. Şöhreti gittikçe artan Zonaro, bu sayede Osmanlı yönetici sınıfından da geniş bir çevre edinmeyi başardı.
Fausto Zonaro’nun İstanbul’daki hayatının asıl dönüm noktası ise 1896 yılında gerçekleşir. O yıl “Ertuğrul Süvari Alayı Köprüde” adlı meşhur tablosunu çizer. Bu tablo, dönemin Padişahı II. Abdülhamid’in hemen dikkatini çeker. II. Abdülhamid çok beğendiği bu tabloyu satın alır ve Yıldız Sarayı’na astırır. 1896 tarihli bu tablo daha sonra 1901 yılında II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. Yıldönümünde tebrik ziyareti için İstanbul’a gelen Fransa Ulusal Meclisi Başkanı Paul Deschanel’e hediye edilir. (Şu an Dolmabahçe Sarayı’nda bulunan tablo ise II. Abdülhamid’in talebiyle 1901 yılında yine Zonaro tarafından yapılan ve ilkine göre bazı farlılıkları bulunan ikinci versiyondur.)
Zonaro’nun “Ertuğrul Süvari Alayı Köprüde” adlı meşhur tablosu (1901)
1896 yılında yaptığı tablo, Fausto Zonaro’nun saray ressamlığına atanmasını da sağlar. Böylece Yıldız Sarayı’nın kapıları önünde açılan, Padişah II. Abdülhamid’in sağladığı geniş imkanlara kavuşan ve pek çok rütbe, nişan ve madalya ile ödüllendirilen Zonaro, İstanbul’da yaşayan yabancı ressamların en popüleri haline gelir. Ardından II. Abdülhamid ve üst düzey Osmanlı yöneticileri kendisine pek çok resim sipariş eder. 1897 yılında Padişah’a takdim ettiği Osmanlı-Yunan Harbi’nden bir sahneyi gösteren “Hücum” tablosu üzerine, Beşiktaş’ta Akaretler’de bulunan ve devlete ait olan evlerden birisi bedelsiz olarak Fausto Zonaro’nun ikametine tahsis edildir. Bu yıllarda Zonaro, ardı ardına 1453 İstanbul Kuşatması konulu birkaç tablo hazırlar. Bu tabloların ardından Zonaro’nın rütbeleri yükseltilir, yeni nişan ve madalyalar ile ödüllendirilir ve saraydan aldığı maaşa zamlar yapılır.
Ressam Zonaro’nun Akaretler’deki evi ise takip eden yıllarda hem bir okul, hem bir atölye, hem bir sergi salonu ve hem de bir sanat mahfili haline gelir. Zonaro, Akaretler’deki evinde yerli ve yabancı pek çok seçkin öğrenciye resim dersleri verir. Şöhret bulan tablolarını bu evde ortaya yapar ve yine bu evde tablolarını sergiler. Ayrıca Zonaro’nun evi yine yerli ve yabancı çok sayıda sanatçı, politikacı, bürokrat ve sanatsever tarafından ziyaret edilir. Padişah II. Abdülhamid’in saltanat yıllarında Zonaro, her açıdan konforlu ve sanat dolu, rüya gibi bir hayat sürer.
Zonaro’nun Osmanlı-Yunan Harbi’nden bir sahneyi gösteren “Hücum” adlı tablosu (1897)
Ancak 1908 yılında Meşrutiyet’in ve Anayasa’nın tekrar ilan edilmesi ve II. Abdülhamid’in saray harcamalarının pek çoğunu israf olarak gören İttihat ve Terakki Fırkası’nın Osmanlı devlet yönetimine ağırlığını koymaya başlaması, ressam Fausto Zonaro için bu rüyanın sonu olur. Yeni yönetim önce II. Abdülhamid’in saray bütçesini küçültür ve saraydan tahsis edilen maaşların büyük bir kısmının ödenmesine son vererek II. Abdülhamid’in emriyle Osmanlı Devleti emrinde istihdam edilmiş asker, maliyeci, mühendis, mimar, müzisyen, tiyatrocu ve ressam gibi çok sayıda yerli ve yabancı uzmanın işine son verilir. Bu kapsamda işini kaybedenler arasında Fausto Zonaro da vardı. 1908 yılında önce Zonaro’nun “saray ressamlığı” işine son verilir. İşini kaybeden Zonaro’nun, Osmanlı Devleti’ne yaptığı yeni iş talebi başvuruları da 1909 yılında II. Abdülhamid’i tahttan indiren yöneticiler tarafından geri çevirilir. Ardından da 1910 yılı başlarında, kendisine 1897 yılında ücretsiz olarak tahsis edilmiş olan Akaretler’deki evden çıkarılır.
İstanbul’daki işini, evini ve atölyesini kaybeden Zonaro’nun maddi olarak içine düştüğü zor duruma, 14 yıl süren devlet hizmeti hatırına Osmanlı Bakanlar Kurulu kararıyla Mebusan Meclisi’nin duvarlarına asılmak üzere 200 lira (bu para o dönemde ortalama bir vali maaşı kadardı) bedelle birkaç tablosunun satın alınması da fayda etmez. İstanbul’da maaşlı bir işi olmayan, evi ve atölyesi de elinden alındığı için özel işlerine de devam etme imkanı kalmayan Fausto Zonaro, eşi Elisabetta ve İstanbul doğumlu dört çocuğu ile birlikte 1910 yılı Mart ayının sonlarında İstanbul’dan ayrılır ve ülkesi İtalya’ya döner.
İtalya’da Sanremo şehrine yerleşen ressam Fausto Zonaro, hayatının kalan kısmında da resim sanatıyla olan bağlarını devam ettirir. Yeni tablolar üretir ve bunları satarak kazanç elde etmeye devam eder. Bu dönemde yaptığı İstanbul manzaralarına ait tabloları çok sayıda sanatsever tarafından satın alınır. 1920 yılında eşi Elisabetta’dan ayrılarak kızları ile birlikte yaşamaya başlayan Zonaro, 1929 yılında 75 yaşında Sanremo’da hayatını kaybeder. Zonaro, hayatının son yıllarında, İstanbul hatıralarını da kaleme alır. Ancak kendisi hayatta iken basılamayan bu hatıralar il defa 2008 yılında Türkçe olarak yayınlanmıştır. Ressam Fausto Zonaro’nun yaptığı tablolar ise günümüzde Türkiye ve İtalya’da çok sayıdaki saray, müze ve galeride hala muhafaza edilmekte ve sergilenmektedir.
Aşağıda İtalyan ressam Fausto Zonaro ile ilgili bazı arşiv belgeleri paylaşılmıştır. Bu belgelerin orijinalleri, Osmanlı Arşivi’nde (İstanbul) bulunmaktadır.
Beşiktaş’ta Akaretler’de devlete ait olan 50 numaralı evin bedelsiz olarak saray ressamı Fausto Zonaro’ya tahsis edildiği hakkında, Padişah’ın (II. Abdülhamid) iradesi.
(30 Aralık 1897)
Saray ressamı Fausto Zonaro’ya dördüncü rütbeden Osmani nişanı verildiği hakkında, Padişah’ın (II. Abdülhamid) iradesi.
(1 Ocak 1898)
Saray ressamı Fausto Zonaro’ya üçüncü rütbeden Mecidi nişanı verildiği hakkında, Padişah’ın (II. Abdülhamid) iradesi.
(14 Haziran 1899)
Bir dilekçe vererek 14 yıl boyunca Osmanlı Devleti’ne hizmet ettiği halde sözleşmesi olmadığı için görevine son verildiği ve bu nedenle mağdur olduğunu ifade eden ressam Fausto Zonaro’nun geçmiş hizmetlerine karşılık olarak tablolarından bazılarının Mebusan Meclisi’ne konulmak üzere satın alınması ve karşılığında 200 lira ödenmesi hakkında, Meclis-i Vükela (Bakanlar Kurulu) tarafından alınan karar.
(13 Şubat 1910)
