Milanolu Prenses Cristina Trivulzio Belgiojoso, 1850-1855 yılları arasında Osmanlı ülkesinde Safranbolu’da Çakmakoğlu Çiftliği’nde yaşamıştır. Peki bahsi geçen Çakmakoğlu Çiftliği tam olarak nerededir?
Prenses Cristina, yazdığı mektuplarda çiftliğin bulunduğu Çakmakoğlu Vadisi’nin, Safranbolu’nun 6 (altı) saat uzağında bulunduğunu belirtiyor. Çiftliğin Safranbolu’ya olan uzaklığından yani 6 (altı) saatlik yol ifadesinden, bu mesafenin yarım günlük bir yol yani 5-10 km veya en fazla 15 km olduğu sonucuna varılabilir.
Safranbolu’ya bağlı Kuzyaka (Kuzköy) ile Satköy arasında bulunan Çakmakoğlu Çiftliği’nin uydu haritasındaki konumu
2019 yılında vefat eden kıymetli İtalyan tarihçi Maria Pia Pedani de Çakmakoğlu Çiftliği’nin yerinden bahsederken, Prenses’in mektuplarında söylediği bu ifadelere birebir sadık kalarak söz etmiştir.
Prenses Belgiojoso üzerine çalışmalar yapan ve bu konudaki birikimlerini bir web sitesinde sürekli olarak paylaşan İtalyan araştırmacı Sandro Fortunati ise çiftliğin konumunu Anadolu’da Ankara’nın 200 km kuzeyinde ve bugünkü Karabük ili sınırları içerisinde ıssız bir vadi olarak ifade etmektedir.
Çakmakoğlu Çiftliği arazisinin doğudan batıya doğru bugünkü görünümü. Karşıda görünen yerleşim yeri Kuzyaka (Kuzköy) köyüdür.
Türk akademisyen Mehmet Yavuz Erler ise 2010 yılında yazdığı bir makalede şimdiye kadar nerede bulunduğundan emin olunmayan çiftliğin tam yerini, tespit ettiği arşiv belgelerine göre belirlediğini iddia etmiştir. Mehmet Yavuz Erler, çiftliğin Eskipazar Sancağı’na bağlı Kızılbel Kazası sınırları dahilinde olduğunu söylemektedir. Erler, Kızılbel’in ise günümüzde Karabük merkez ilçesine bağlı Kadıköy ve çevresinden ibaret olduğunu ve Çakmakoğlu Çiftliği’nin de Kadıköy’e yakın bir yerde bulunduğunu belirtmektedir. Ancak Erler’in tarif ettiği bu yerin Safranbolu’ya olan uzaklığı günümüzde bile 30 kmlik bir mesafedir. Bu mesafe, Prenses’in mektubunda belirttiği 6 (altı) saatlik yolun çok üzerinde bir mesafeye ulaşmaktadır.
Çakmakoğlu Çiftliği arazisinin batıdan doğuya doğru bugünkü görünümü. Karşıda görünen yerleşim yeri Satköy’dür.
Yeniçağ’da Osmanlı ve Venedik ilişkileri üzerine çok sayıda akademik çalışmaya imza atmış olan İtalyan tarihçi Antonio Fabris ise Mehmet Yavuz Erler’in verdiği bilgilere itimat ederek Çakmakoğlu Çiftliği’nin tam yerinin artık tespit edildiğini belirtmiştir.
Ayrıca dijital ortamlarda aynı fotoğraf iki farklı sitede Çakmakoğlu Çiftliği’nin günümüzdeki hali olarak paylaşılıyor. Sandro Fortunati’nin “Cristina Belgiojoso” isimli sitesinde Antonio Fabris’e ait olduğu belirtilen ve 2016 yılına tarihlenen fotoğraf “L’area di Ciaq Maq Oglou oggi” (Günümüzde Çakmakoğlu Arazisi) etiketiyle paylaşılmaktadır. Fotoğrafta, Prenses Belgiojoso’nun anılarında tarif ettiğine benzer bir vadi bölgesi görülmektedir. Ancak fotoğrafta görülen bu yerin, Türkiye’de tam olarak nerede olduğuna dair herhangi bir bilgi (il, ilçe, köy vs.) yoktur.
Sandro Fortunati ve Gianni Zacevini’nin sitelerinde “Çakmakoğlu Çiftliği” olduğu belirtilen yerin fotoğrafı. Burasının tam olarak nerede olduğu bilinmiyor.
“Divina Milano” isimli sitede ise İtalyan araştırmacı Gianni Zacevini, aynı fotoğrafı “Valle di Ciaq Maq Oglu, Turchia, Asia Minore” (Çakmakoğlu Vadisi, Türkiye, Anadolu) etiketiyle paylaşmaktadır. Ancak bu fotoğrafta da görülen bu yerin, Türkiye’de tam olarak nerede olduğuna dair herhangi bir bilgi (il, ilçe, köy vs.) bulunmamaktadır.
Prenses Cristina Trivulzio Belgiojoso, 1850-1855 yılları arasında, Osmanlı Devleti’nin verdiği müsaade üzerine, Safranbolu yakınlarındaki Çakmakoğlu Çiftliği’nde bir mülteci olarak kalmıştır. İkamet ettiği çiftliğin Safranbolu’ya yakınlığı, Prenses’in tüm ifadelerinden tereddüte yer bırakmayacak şekilde anlaşılmaktadır. Ancak çiftliğin tam yeri yukarıdaki bahsedilen alıntılardan da anlaşılacağı üzere şimdiye kadar bir türlü netlik kazanmamıştır.
Ancak, 2022 yılı içerisinde iki arşiv uzmanı yazarın (Murat Babuçoğlu ve Orhan Özdil) Osmanlı Arşivi’nde yaptıkları araştırma sonunda tespit edilen yeni belgeler, Çakmakoğlu Çiftliği’nin konumu hakkında kesin bilgilere ulaşılmasını sağlamıştır. “A.DVN,103/39” kaydıyla Osmanlı Arşivi’nde bulunan bir belgeye göre Çakmakoğlu Çiftliği, günümüzde Safranbolu’nun güneydoğusunda bulunan Kuzyaka (Kuzköy) ile Satköy arasındaki bölgeye tekabül etmektedir. 8 Nisan 1855 tarihli bu belgede verilen tarife göre, çiftliğin ortasından bir nehir geçmektedir. Çiftlik, nehrin bir tarafında Topçu isimli bir kişinin tarlası ve dağ ile, nehrin diğer tarafında ise Kuzköy, Satköy ve diğer bir dağ ile sınırlıdır.
Bugün ismi Kuzyaka (Kuzköy) olan köy ile adı belgede geçtiği şekliyle günümüzde de Satköy olan köy, şu an Safranbolu ilçesine bağlıdır. Bu köylerden Kuzyaka’nın (Kuzköy) Safranbolu’ya olan mesafesi 10 km ve daha doğuda olan Satköy’ün Safranbolu’ya mesafesi ise 12 kmdir. Bu iki köy arasındaki mesafe ise 2 kmdir. Bu iki köy arasındaki bölge, tam ortasından Araç Nehri geçen geniş bir tarım arazisidir. Arazinin kuzey ve güney taraflarında yani nehrin her iki tarafında ise sıradağ yükseltileri vardır. Bu arazi, günümüzde çok parselli tarım arazileri halinde olup üzerinde herhangi bir şehir veya köy yerleşimi bulunmamaktadır.
Bu durumda belgedeki yer tarifi, günümüzün Kuzyaka (Kuzköy) ve Satköy arasındaki tarım arazisine birebir uyum sağlamaktadır. Kaldı ki belgede Kuzköy ve Satköy kelimeleri açık bir şekilde okunabilmektedir.
Sonuç olarak Milanolu Prenses Cristina Trivulzio Belgiojoso’nun kızı Maria ile birlikte 1850-1855 yılları arasında yaşadığı Çakmakoğlu Çiftliği’nin, günümüzde Safranfolu’ya 10 ve 12 km mesafede olan Kuzyaka (Kuzköy) ile Satköy arasında bulunan tarım arazisi olduğunu söylemenin, bilimsel usul ve tarihsel belgelere mutabık göründüğünü ifade etmekte herhangi bir beis yoktur.
Burada, son tespit edilen arşiv belgelerinin verdiği bilgilere dayanılarak tam yeri tespit edilen Çakmakoğlu Çiftliği’nin günümüzdeki durumunu gösteren fotoğrafları ile çiftliğin harita üzerindeki konumu, konuyla ilgilenenlerin bilgilenmesi için paylaşılmıştır.
